Odma olejowa to jeden z tych elementów silnika, o którym wielu kierowców przypomina sobie dopiero w momencie usterki. Tymczasem jej prawidłowe działanie ma ogromny wpływ na kondycję jednostki napędowej, zużycie oleju i ogólną kulturę pracy samochodu. Wyjaśniamy, czym różni się odma pasywna od aktywnej, jakie są objawy awarii i jak dbać o ten element, by uniknąć kosztownych napraw.
Czym jest odma olejowa i do czego służy?
Odma olejowa to element układu wentylacji silnika, który odpowiada za odprowadzanie gazów powstających w skrzyni korbowej. Podczas pracy silnika część spalin przedostaje się bowiem obok pierścieni tłokowych i gromadzi w komorze korbowej, gdzie miesza się z oparami oleju. Gdyby nie zostały one usunięte, powodowałyby wzrost ciśnienia, co mogłoby prowadzić do nieszczelności, wycieków czy nawet uszkodzenia uszczelek.
Zadaniem odmy jest kontrolowane odprowadzanie tych gazów z powrotem do układu dolotowego, tak aby zostały ponownie spalone w cylindrach. Dzięki temu silnik pracuje stabilniej, a emisja szkodliwych substancji jest mniejsza. Innymi słowy - odma olejowa pełni rolę „zaworu bezpieczeństwa”, który chroni jednostkę napędową przed nadmiernym ciśnieniem i utrzymuje jej prawidłowe parametry pracy.
Różnice między odmą pasywną a aktywną
W samochodach spotkacie dwa główne rodzaje odmy olejowej - pasywną i aktywną. Choć obie pełnią tę samą funkcję, czyli odpowiadają za odprowadzanie gazów ze skrzyni korbowej, różnią się sposobem działania i stopniem zaawansowania.
Odma pasywna to prostsze rozwiązanie, oparte najczęściej na przewodach z zaworem zwrotnym lub membraną. Jej zadaniem jest umożliwienie swobodnego przepływu gazów do układu dolotowego w momencie, gdy w skrzyni korbowej wzrasta ciśnienie. Jest to układ tani, nieskomplikowany, ale mniej precyzyjny, przez co w starszych autach częściej pojawia się problem z nadmiernym zasysaniem oleju do dolotu.
Odma aktywna działa znacznie precyzyjniej, bo współpracuje z podciśnieniem w układzie dolotowym i potrafi lepiej dozować ilość gazów kierowanych do ponownego spalania. Często wykorzystuje zawór sterowany elektronicznie, co pozwala dostosować pracę układu do aktualnych warunków jazdy. Dzięki temu emisja spalin jest niższa, a ryzyko zabrudzenia przepustnicy czy kolektora dolotowego mniejsze.
W praktyce oznacza to, że w nowszych samochodach stosuje się głównie odmę aktywną, bo zapewnia stabilniejszą i czystszą pracę silnika, a starsze konstrukcje najczęściej korzystają z prostszej, pasywnej wersji.
Typowe objawy uszkodzonej odmy olejowej
Awaria odmy olejowej może dawać wiele objawów, które początkowo łatwo pomylić z innymi usterkami silnika. Do najczęstszych sygnałów należą:
Nadmierne zużycie oleju - niesprawna odma często przepuszcza więcej oleju do układu dolotowego, przez co silnik zaczyna go spalać i trzeba częściej dolewać.
Dymienie z wydechu - charakterystyczny niebieskawy dym świadczy o tym, że do komory spalania trafia olej, co bywa skutkiem nieszczelnej membrany odmy.
Nierówna praca silnika - uszkodzona odma może powodować zasysanie „fałszywego powietrza”, co prowadzi do wypadania zapłonów i problemów z wolnymi obrotami.
Wycieki oleju - gdy gazy nie są prawidłowo odprowadzane, rośnie ciśnienie w skrzyni korbowej, a to z kolei wypycha olej przez uszczelki i powoduje przecieki.
Charakterystyczne „gwizdanie” - uszkodzona membrana lub zawór odmy może wydawać dźwięki przypominające gwizd, słyszalne szczególnie na biegu jałowym.
Spadek mocy i zwiększone spalanie - źle działająca odma zaburza mieszankę paliwowo-powietrzną, co przekłada się na gorsze osiągi i większe zużycie paliwa.
Warto podkreślić, że ignorowanie tych objawów prowadzi do poważniejszych awarii - od zabrudzenia turbosprężarki po uszkodzenie katalizatora czy filtra DPF.
Jak sprawdzić, czy odma działa prawidłowo?
Stan odmy olejowej można ocenić bez specjalistycznego sprzętu, choć w nowszych autach diagnostyka komputerowa bywa pomocna. Najprostszy sposób to obserwacja pracy silnika i kilku charakterystycznych objawów.
Pierwszym krokiem jest sprawdzenie korka wlewu oleju na pracującym silniku. Jeśli po jego odkręceniu wyraźnie czuć mocne zasysanie lub korek „tańczy” i trudno go utrzymać na miejscu, to sygnał, że odma może być nieszczelna albo uszkodzona. Całkowity brak podciśnienia też nie jest prawidłowy.
Drugim testem jest kontrola przewodów odmy - jeśli są zaolejone od wewnątrz w nadmiernym stopniu lub widać w nich emulsję (tzw. „majonez”), świadczy to o problemach z odpowietrzaniem skrzyni korbowej.
Warto także zwrócić uwagę na dymienie z rury wydechowej i zwiększone zużycie oleju - to typowe skutki niesprawnej odmy. W bardziej zaawansowanej diagnostyce stosuje się pomiar podciśnienia w układzie lub kontrolę pracy zaworu odmy w czasie rzeczywistym za pomocą komputera diagnostycznego.
Proste sprawdzenie odmy to czynność, którą kierowca może wykonać samodzielnie, a w razie wątpliwości najlepiej udać się do warsztatu, bo ignorowanie problemu może skończyć się kosztownymi naprawami silnika.
Skutki jazdy z niesprawną odmą
Lekceważenie problemów z odmą olejową może prowadzić do poważnych i kosztownych awarii. Gdy odma nie odprowadza gazów ze skrzyni korbowej, rośnie w niej ciśnienie, które z czasem wypycha olej przez uszczelki i uszczelnienia, powodując wycieki. To z kolei prowadzi do zabrudzeń w komorze silnika i ryzyka uszkodzenia elementów osprzętu.
Uszkodzona odma sprawia także, że olej dostaje się do układu dolotowego, co skutkuje dymieniem, spadkiem mocy oraz zanieczyszczaniem turbiny, intercoolera i kolektora ssącego. Jeśli problem będzie ignorowany, nadmiar oleju w dolocie może doprowadzić nawet do tzw. „rozbiegania silnika”, czyli sytuacji, w której jednostka zaczyna spalać olej zamiast paliwa i nie da się jej zatrzymać w normalny sposób.
Dodatkowo jazda z niesprawną odmą oznacza zwiększone zużycie paliwa, szybsze zużycie katalizatora i filtra DPF oraz ryzyko uszkodzenia czujników w układzie dolotowym. W konsekwencji pozornie niewielka usterka może zakończyć się remontem silnika wartym kilka tysięcy złotych.
Serwis i wymiana odmy - kiedy są konieczne?
Odma olejowa to element, który pracuje w trudnych warunkach, pozostając w kontakcie z gorącymi gazami, olejem i zanieczyszczeniami. Z tego powodu ulega naturalnemu zużyciu i co kilka lat wymaga przeglądu lub wymiany. Najczęściej konieczność serwisu pojawia się, gdy membrana traci elastyczność, zawór się zacina lub przewody stają się nieszczelne.
Objawy takie jak zwiększone spalanie oleju, dymienie, nierówna praca silnika czy wycieki to wyraźny sygnał, że odmę należy sprawdzić. W starszych autach z odmą pasywną często wystarcza wymiana samego zaworu lub przewodów, natomiast w nowszych konstrukcjach z odmą aktywną zwykle wymienia się cały moduł, szczególnie jeśli zawór sterujący jest zintegrowany z pokrywą zaworów.
Mechanicy zalecają, by kontrolować stan odmy przy każdym większym serwisie silnika, np. podczas wymiany rozrządu czy czyszczenia układu dolotowego. Regularna diagnostyka pozwala wykryć usterkę na wczesnym etapie i uniknąć poważnych awarii jednostki napędowej.
Koszty naprawy i eksploatacji odmy olejowej
Koszty związane z odmą olejową zależą od rodzaju zastosowanego rozwiązania oraz modelu samochodu. W przypadku prostych układów pasywnych, spotykanych głównie w starszych autach, cena wymiany zaworu czy przewodów zaczyna się już od około 100-200 zł. Jeśli konieczna jest wymiana całej odmy, koszt części zwykle mieści się w przedziale 200-400 zł, a z robocizną trzeba się liczyć z wydatkiem na poziomie 300-600 zł.
Znacznie drożej wypadają nowoczesne odmy aktywne, które często są zintegrowane z pokrywą zaworów. W takim przypadku cena części może wynosić od 500 zł do nawet 1200 zł, a doliczając koszt montażu w warsztacie, całość potrafi sięgnąć 1500 zł. Warto też pamiętać, że jazda z uszkodzoną odmą generuje dodatkowe koszty, np. czyszczenia turbiny, kolektora ssącego czy intercoolera, które mogą kilkukrotnie przewyższyć cenę samej odmy.
Dlatego regularna kontrola i szybka reakcja na objawy usterki to najlepszy sposób, by uniknąć dużych wydatków i uchronić silnik przed poważnymi konsekwencjami.
Jak dbać o odmę, by uniknąć usterek?
Żywotność odmy olejowej w dużej mierze zależy od sposobu eksploatacji samochodu i regularności serwisów. Najważniejszym elementem profilaktyki jest systematyczna wymiana oleju silnikowego i filtrów - świeży olej mniej się pieni i generuje mniej osadów, które mogłyby zatykać przewody wentylacyjne. Warto również stosować oleje o parametrach zalecanych przez producenta, bo zbyt gęsty lub zanieczyszczony olej zwiększa obciążenie membrany i zaworu odmy.
Dobrą praktyką jest także okresowe czyszczenie przewodów i kontrola szczelności połączeń, dzięki temu można wcześnie wykryć pierwsze oznaki zużycia. Kierowcy jeżdżący głównie na krótkich dystansach powinni zwrócić szczególną uwagę na stan odmy, ponieważ w takich warunkach w układzie częściej gromadzi się emulsja olejowo-wodna, która przyspiesza zużycie membrany.
Regularne przeglądy w warsztacie i reagowanie na objawy takie jak dymienie, nierówna praca silnika czy zwiększone zużycie oleju to prosta droga do uniknięcia poważnych usterek. Dbając o odmę, chroni się cały silnik przed uszkodzeniami, które mogłyby kosztować wielokrotnie więcej niż sama wymiana tego niewielkiego elementu.
