Przekaźniki to niewielkie, ale niezwykle ważne elementy instalacji elektrycznej w samochodzie. Odpowiadają za prawidłowe działanie wielu systemów – od zapłonu, przez oświetlenie, aż po klimatyzację. Gdy któryś z nich zawiedzie, możecie doświadczyć różnych usterek – dlatego warto wiedzieć, jak je sprawdzić i w razie potrzeby wymienić samodzielnie.
Gdzie znajdują się przekaźniki i do czego służą?
Przekaźniki w samochodzie to niewielkie elementy elektryczne, które pełnią bardzo ważną rolę – sterują przepływem prądu do różnych podzespołów auta, takich jak światła, wentylator chłodnicy, pompa paliwa, wycieraczki, a nawet centralny zamek czy ogrzewanie tylnej szyby. Działają na zasadzie elektromagnesu – pozwalają włączać i wyłączać obwody wysokiego napięcia przy pomocy niskonapięciowego sygnału sterującego.
Znajdziecie je zazwyczaj w jednej z kilku skrzynek bezpieczników, które umieszczone są przeważnie pod maską (w komorze silnika) lub wewnątrz auta – pod deską rozdzielczą, najczęściej po stronie kierowcy. Lokalizacja może się różnić w zależności od marki i modelu samochodu, dlatego warto sięgnąć do instrukcji obsługi, gdzie znajdziecie schemat rozmieszczenia przekaźników i bezpieczników.
Bezpieczniki a przekaźniki – jakie są różnice?
Bezpieczniki i przekaźniki to dwa zupełnie różne elementy układu elektrycznego w samochodzie, chociaż często znajdują się w tej samej skrzynce i są ze sobą powiązane. Różnią się zarówno funkcją, jak i zasadą działania:
Bezpieczniki pełnią funkcję ochronną – ich zadaniem jest przerwanie obwodu elektrycznego w momencie, gdy natężenie prądu przekroczy bezpieczny poziom. Działają jak „zawór bezpieczeństwa” – chronią instalację elektryczną i podzespoły przed uszkodzeniem w przypadku zwarcia lub przeciążenia. Po przepaleniu bezpiecznika należy go wymienić, aby przywrócić działanie danego obwodu.
Przekaźniki natomiast są elementami sterującymi. Działają jak zdalne włączniki – pozwalają niskim napięciem (np. z przycisku na desce rozdzielczej) sterować obwodami o wyższym natężeniu prądu. Dzięki temu można zasilać większe urządzenia (np. wentylator chłodnicy, pompę paliwa, światła) bez konieczności puszczania dużego prądu przez włącznik.
Oba te komponenty są niezbędne dla bezpiecznego i sprawnego działania elektryki w aucie.
Objawy uszkodzonego przekaźnika
Uszkodzony przekaźnik może powodować różne, często zaskakujące objawy, w zależności od tego, jakiego obwodu dotyczy. To niewielkie urządzenie, ale pełni dużą rolę – steruje dopływem prądu do konkretnych podzespołów. Gdy zawiedzie, pojawiają się symptomy, których nie można ignorować.
Najczęściej kierowcy zauważają, że dana funkcja w aucie po prostu przestaje działać – np. wentylator chłodnicy się nie włącza, światła przeciwmgielne nie reagują, pompa paliwa nie uruchamia się po przekręceniu kluczyka albo klimatyzacja nagle przestaje działać. Jeśli bezpiecznik w danym obwodzie jest sprawny, a mimo to urządzenie nie działa – winowajcą może być właśnie przekaźnik.
Innym objawem może być brak charakterystycznego „kliknięcia”, które towarzyszy załączeniu przekaźnika – słychać je zazwyczaj po uruchomieniu danego urządzenia (np. świateł, nawiewu). Gdy przekaźnik jest spalony lub jego styki są zanieczyszczone, mechanizm wewnętrzny nie zadziała poprawnie, a obwód nie zostanie zamknięty.
Uszkodzony przekaźnik może też działać interwałowo lub niestabilnie – raz pozwala na działanie urządzenia, a innym razem już nie. Takie zachowanie może być mylące i sugerować inną usterkę, dlatego warto przy diagnostyce sprawdzić wszystkie przekaźniki, zwłaszcza jeśli problem pojawia się losowo.
W skrajnych przypadkach dochodzi do nadmiernego nagrzewania się przekaźnika, topienia obudowy lub iskrzenia, a to już sygnały dla poważniejszej usterki, którą należy usunąć jak najszybciej, aby uniknąć przepięć czy zwarcia.
Jak sprawdzić przekaźnik w samochodzie?
Przekaźniki najczęściej znajdują się w skrzynce bezpieczników – zazwyczaj pod maską lub wewnątrz auta, np. pod deską rozdzielczą. Pierwszym krokiem jest zlokalizowanie konkretnego przekaźnika – pomoże w tym schemat instalacji elektrycznej auta (można go znaleźć w instrukcji pojazdu lub na pokrywie skrzynki bezpieczników). Gdy już go znajdziecie, możecie przystąpić do testów.
Najprostszym sposobem na sprawdzenie działania przekaźnika jest zamiana go miejscami z innym identycznym, działającym przekaźnikiem (o tych samych oznaczeniach). Jeśli po zamianie urządzenie zacznie działać – wiadomo, że problem leżał w przekaźniku.
Drugą metodą jest pomiar multimetrem. Ustawcie miernik na tryb pomiaru ciągłości obwodu lub oporu i sprawdźcie rezystancję pomiędzy odpowiednimi pinami. W zależności od konstrukcji przekaźnika, powinna wynosić między stykami cewki od 50 do 200 Ω. Brak wskazań lub skrajne wartości mogą sugerować uszkodzenie. Możecie też podłączyć przekaźnik na krótko do źródła napięcia 12V i posłuchać, czy wystąpiło charakterystyczne kliknięcie – to znak, że cewka działa. Brak dźwięku świadczy o awarii.
Pamiętajcie jednak, że nawet jeśli przekaźnik kliknie, to nie znaczy, że działa w 100%. Uszkodzone styki mogą powodować, że nie przewodzi prądu mimo poprawnego działania cewki. W takim przypadku najlepiej przetestować go w obwodzie lub po prostu wymienić – to niewielki koszt, a pozwala wykluczyć potencjalne źródło problemu.
Wymiana przekaźnika w samochodzie to czynność, którą możecie wykonać samodzielnie, o ile dysponujecie podstawowymi narzędziami i wiecie, gdzie szukać danego elementu.
Najpierw powinniście zlokalizować skrzynkę przekaźników. Gdy już do niej dotrzecie, to zapoznajcie się z opisem układu i zidentyfikujcie właściwy przekaźnik, który chcecie wymienić.
Dla bezpieczeństwa możecie odłączyć akumulator, szczególnie jeśli będziecie operować w pobliżu elementów instalacji elektrycznej. Przekaźnik należy delikatnie, ale stanowczo wyciągnąć – czasem pomaga plastikowy chwytak lub płaski śrubokręt. Nowy element powinien mieć identyczne oznaczenia i parametry techniczne – pasujący prąd, napięcie oraz układ styków.
Po zamontowaniu przekaźnika sprawdźcie, czy dobrze się osadził i czy dany układ w aucie – np. światła, wentylator czy pompa paliwa – działa prawidłowo.
Trzeba jednak pamiętać, że nie każdy przekaźnik można bez problemu wymienić samodzielnie. Niektóre są trwale wlutowane w moduły elektroniczne lub zintegrowane z większymi sterownikami, jak np. BSI czy BCM. W takich przypadkach konieczna będzie pomoc specjalisty, który zajmuje się elektroniką samochodową. Dlatego zanim przystąpicie do wymiany, warto upewnić się, z jakim typem przekaźnika macie do czynienia – to pozwoli uniknąć niepotrzebnych komplikacji.
Czy jazda z uszkodzonym przekaźnikiem jest bezpieczna?
To zależy od tego, za co odpowiada uszkodzony przekaźnik w waszym samochodzie. Jeśli dotyczy on np. nawiewu czy oświetlenia wnętrza – konsekwencje będą raczej uciążliwe niż groźne. Możecie mieć problem z nieprzyjemną temperaturą w kabinie czy brakiem komfortu, ale nie wpłynie to bezpośrednio na bezpieczeństwo jazdy.
Inaczej wygląda sytuacja, gdy przekaźnik odpowiada za elementy kluczowe dla działania pojazdu – takie jak pompa paliwa, wentylator chłodnicy, układ ABS, światła drogowe lub zapłon. Wtedy uszkodzenie może uniemożliwić uruchomienie auta, prowadzić do jego gaśnięcia w czasie jazdy lub nawet do przegrzania silnika. W takich przypadkach kontynuowanie jazdy może być ryzykowne i lepiej jak najszybciej skonsultować się z mechanikiem.
Dlatego, warto traktować każdy podejrzany objaw jako sygnał do szybkiej diagnostyki. Lepiej zapobiec poważniejszej awarii niż ryzykować kosztowne naprawy lub zagrożenie na drodze.
